Matematik yalnızca rakamların dili değil; aynı zamanda insanlık tarihinin, oyunların ve mitolojinin de ortak dili. Bugün bu üç farklı dünyayı bir araya getirelim: Tanrı Krishna, satranç ve üslü sayılar.

Krishna ve Satranç’ın Kökeni

Hint mitolojisinde Tanrı Krishna, zekâsı, stratejileri ve oyunlara olan ilgisiyle bilinir. Birçok kaynakta Krishna’nın zar oyunları ve stratejik mücadeleleri sevdiği anlatılır. Bu yüzden, Hindistan’da ortaya çıkan chaturanga adlı satranç oyununun, Krishna’nın zekâ ve strateji geleneğiyle de ilişkilendirildiği söylenir.

Satranç, aslında hayatın kendisinin küçük bir yansımasıdır: sabır, hamlelerin ardındaki mantık, geleceği öngörme gücü..

Satranç Tahtasında Üslü Sayılar

Satrançla ilgili en bilinen matematiksel hikâyelerden biri buğday tanesi efsanesidir:

Bir bilge, satranç oyununu krala tanıtır. Kral bu oyunu çok beğenir ve bilgeden dilediği ödülü ister. Bilge şöyle der:

“Satranç tahtasının ilk karesine 1 buğday tanesi koyun, her karede iki katına çıkarın.”

Kral bu isteği küçümser ama aslında ortaya çıkan sayı inanılmazdır:

  1. kare: 1 tane
  2. kare: 2 tane
  3. kare: 4 tane
  4. kare: 8 tane

Yani her karede üslü sayılar devreye girer:

Toplamda 64 kare için gereken buğday miktarı, 2^64 - 1 tanedir. Bu sayı öylesine büyüktür ki, dünyanın tüm buğday stoklarını kat kat aşar.

Kralın Çaresizliği ve Tanrı Krishna'nın Müdahalesi

Kral, işin ciddiyetini fark eder ve Tanrı Krishna'ya dua eder. Bilge, Krishna'ya dönüşür ve kralın borcunu hemen ödemesine gerek olmadığını söyler.

Kral bunun üzerine şehre Krishna adına bir tapınak inşa ettirir. Tapınağa ibadete gelen kişilere ise Krishna'ya verilen sözü tutmak için sütlaca benzeyen ve pirinçten yapılan "paal payasam" adındaki tatlı ikram edilmeye başlanır. Bugün hala tapınağa gidenlere bu pirinçli süt tatlısı sunulmaktadır.

Bu durumun tabii ki matematiksel bir nedeni var.

Sayıların Gücü

Efsaneye göre, 64 kareye konulması gereken pirinç (pirinç tanesinin ortalama ağırlığı 0.02 g olarak aldığımızda) yaklaşık 368 milyar ton yapıyor.

📝 Not: Pirinç tanesinin ağırlığına göre bu miktar 368 ila 535 milyar ton arasında değişiyor!

Bu miktarlar Hindistan'ı 1 metre yüksekliğinde pirinçle kaplamaya yeter. İşte bu yüzden Paal Payasam sunumu yalnızca bir tatlı ikramı değil o borcun sembolik olarak ödenmesidir. Sayıların ve stratejinin gücünü hatırlatan bir gelenek olarak günümüzde hala devam etmektedir.

🪄Öğretmene Not:

Bu hikayeyi üslü sayılara başlamadan önce anlatmanızı tavsiye ederim. Çünkü hikayeler ilgi çekicidir ve öğrenmenin ilk adımı için gerekli olan merak duygusunu harekete geçirir..

✨ Gözde, | Matematik eğitimi üzerine notlarım